Menukaart
Krachtig vooruit
Dit artikel gaat over mijn groeiende verbazing over de wonderlijke wereld rond verzuim, Arbo en Poortwachter. Er is iets niet helemaal logisch meer. We zijn ingehaald door de werkelijkheid. Wat ooit een stap vooruit was, dat klontert nu samen als een vastgeroest uurwerk. Met man en macht proberen we het werkend te houden, maar tegen welke prijs? Het is tijd voor een opfrisbeurt. Maar om daar te komen moeten we het verleden en het heden begrijpen. Hier mijn observatie.
Wouter Verschuur
We hebben in Nederland sinds 1980 de Arbowet (die af en toe wordt geactualiseerd, de laatste keer in 2017) en sinds 2002 hebben we daarbij de Wet Verbetering Poortwachter (WVP).
De Arbowet is gericht op het waarborgen van veilige en gezonde arbeidsomstandigheden.
De WVP is gericht op het terugdringen van langdurig ziekteverzuim en het bevorderen van de re-integratie van zieke werknemers.
“Beide wetten benadrukken de verantwoordelijkheid van werkgevers om een gezonde en veilige werkomgeving te creëren en om actief bij te dragen aan het voorkomen van werkgerelateerde gezondheidsproblemen en het bevorderen van een snelle terugkeer van zieke werknemers.”
Ok. Been there. Done that. Jij vast ook. Met alle mitsen en maren die erbij horen.
Legers aan artsen, specialisten, casemanagers, deskundigen, papierstromen, sancties, ruis, gedoe, kosten en alle frustratie van dien. Uitermate kut allemaal, maar nog niet zo slecht als het lijkt misschien. Er gaat ook iets goed.
Want sinds 2002 hebben we een goede eerste stap gezet naar ‘samen het probleem oplossen’. En dat is positief wat mij betreft.
Want -mind you-, om je geheugen nog even op te frissen:
Voor de introductie van de Wet Verbetering Poortwachter (WVP) in 2002 in Nederland (dus tot 2002), was de aanpak van ziekteverzuim en re-integratie van werknemers die langdurig ziek waren, minder gestructureerd en gecoördineerd.
De verantwoordelijkheid lag bij bedrijfsverzekeringsartsen en de uitvoeringsinstellingen van de sociale zekerheid, zoals het GAK (Gemeenschappelijk Administratiekantoor). Weet je nog? Er was nauwelijks betrokkenheid of verplichting voor werkgevers én werknemers om zelf actief bij te dragen aan hun eigen herstelproces.
Ondenkbaar vandaag de dag.
Want mensen maken het verschil. In ieder bedrijf. Dat is inmiddels bekend en duidelijk. Je moet goed zorgen voor je mensen. In goede en in slechte tijden. Hou van ze, koester ze, ontwikkel ze en zorg goed voor ze. Zeker met deze moordende arbeidsmarkt en geloof mij, die gaat niet meer beter worden de komende jaren.
Je medewerkers zijn je goud. Basta.
Maar mensen hebben ook een vervelende eigenschap: ze vallen soms uit. Dat is kak. Balen. Maar het gebeurt en het zal blijven gebeuren.
Rond verzuim doen ontzettend veel meningen en verhalen de ronde. Daarom even wat inzichten op een rij:
Meer dan 75% van het verzuim is niet werk gerelateerd en meer dan 90% is niet ‘puur medisch’. Daarmee bedoel ik: niet iets waar een dokter iets aan kan doen.
Meer dan 50% van het ziekteverzuim is anno 2024 psychosociaal (mentaal) of heeft te maken met andere persoonlijke uitdagingen (bijvoorbeeld geldzorgen, druk door mantelzorg, stress vanwege privéomstandigheden, verslaafd kind, etc.). Ook daar kan een dokter niks aan doen.
De gemiddelde verzuimduur in Nederland is 9 werkdagen (ongeveer twee werkweken)
De kans op succesvolle werkhervatting is het grootst bij gerichte aandacht in de eerste 6 weken.
Ok. Dat is duidelijk. Maar nu komt het.
De eerste verplichte actie in de Wet Verbetering Poortwachter is pas na 6 weken (de probleemanalyse die wordt opgesteld door de bedrijfsarts).
De bedrijfsarts is een medisch en arbeidsgezondheidskundig specialist (geneeskunde, basisarts en daarna gespecialiseerd tot bedrijfsarts).
Arbodiensten zijn structureel onderbezet en er is een schreeuwend tekort aan bedrijfsartsen (de instroom daalt en de uitstroom neemt toe).
Dat heb ik ook gedaan en ik kom tot de volgende gedachten. Bear with me.
Dus als 75% van het verzuim niets met werk te maken heeft, dan komt verzuim dus vooral voort uit het persoonlijk leven van de medewerker. Interessant. De meesten verzuimende medewerkers komen ook nooit bij de bedrijfsarts terecht, want zijn duren 6 weken ziek. En wie wel bij de bedrijfsarts komt is, die heeft in 90% van de gevallen geen puur medische klachten. Dus daar kan de bedrijfsarts iets zeggen over de belastbaarheid, maar kan hij niet adviseren over de oplossing. Want het onderliggende probleem is niet zijn taak en niet zijn specialisme.
Dan is de bedrijfsarts toch ook niet de belangrijkste pion in het spel? Maar slechts één van de schakels in een omvangrijk wettelijk kader? Ze krijgen nu veel te veel werk, waarvan het meeste niet eens bij hen hoeft te liggen. Met man en macht proberen de arbodiensten die stroom te minimaliseren. Met apps, triage en noem maar op. Bovendien stuwt hun onderbezetting de uurtarieven naar recordhoogten. Vind maar eens een bedrijfsarts onder de € 175 per uur (!). Niet te doen!
Maar waarom staan we allemaal in de rij bij dat veel te drukke loket? Waar wij vervolgens niet krijgen wat we eigenlijk nodig hebben? Wie heeft de arbodienst de afgelopen 22 jaar zo’n centrale rol gegeven? Is die rol niet veel te groot geworden?
Ik heb mij er de laatste jaren een beetje in verdiept, in dit systeem. Omdat mijn klanten ermee te maken hebben. Of last van hebben. Omdat ze de weg niet weten. Of het niet snappen. Bang zijn. Boos. Of gefrustreerd. Hoe dan ook, ik ben erin gedoken.
Nu heb ik nog geen wetenschappelijk onderzoek gedaan, dus er past ongetwijfeld nuance, maar ik ben wel behoorlijk geschrokken. Want wat zijn we in hemelsnaam aan het doen met z'n allen.
Weet je welke functionarissen allemaal bezig zijn met de uitvoering van de huidige wetten? Hou je vast:
Bedrijfsarts, casemanager, taakgedelegeerde, arbeidshygienist, veiligheidskundige, RIE-specialist, PMO-deskundige, preventiemedewerker, bedrijfshulpverlener, HR-adviseur, vitaliteitscoach, verzekeringsarts, arbeidsdeskundige, uitkeringsdeskundige, re-integratie consulent, handhavingsdeskundige, beleidsadviseur, loopbaanadviseur, coach, arbeidsjurist, mediator, jobhunter, psycholoog, sociaal therapeut, keuringsarts, enzovoorts (ik ben nog niet klaar namelijk, want ik heb het hele leger aan verzuimverzekeringsmensen nog niet meegenomen).
Veel werkgevers in het MKB weten niet meer wat ze mogen en wat ze moeten. Ze zijn als de dood voor loonsancties en vergeten vaak waar het eigenlijk om gaat. Ze kijken naar de santekraam en niet meer naar de kern.
Namelijk dat een medewerker op een kwetsbaar moment soms niet de veerkracht kan vinden om weer lekker aan het werk te gaan. Om wat voor reden dan ook. En dat je daar best bij mag helpen. Vanuit menselijk perspectief!
Bovendien is er braakliggend terrein tussen alle die rollen die ik net genoemd heb. Want hoewel iedereen iets vindt van die medewerker die verzuimt, zijn er maar weinig die écht in direct contact staan met die werknemer. De meesten hebben gesprekken over de werknemer, maar niet met de werknemer. Er zijn veel formele contactmomenten en goedbedoelde plannen, verplichte trajecten en financiële prikkels en er moet van alles. Maar veel wordt (te) laat ingezet of niet door de juiste rol, waardoor het effect ontbreekt.
Zorg dat je bij verzuim een proces hebt met veel aandacht in de eerste 6 weken. Kruip dicht tegen je medewerker aan. Biedt échte zorg, aandacht en hulp. Niet alleen door HR, want HR gaat ook over belonen, presteren, ontwikkelen en organiseren. HR is een verlengstuk van de directie. Ook niet alleen door een casemanager. Die bewandelt een wettelijk proces. Niet alleen door je bedrijfsarts. Dat is een dokter. Die is puur medisch.
Trek het breder!
Stel iemand aan die vertrouwelijk werkt en die ook vertrouwd wordt. Iemand die snapt hoe je dit doet. Iemand die luistert en richting geeft. Die kan helpen om veerkracht terug te vinden. Geef de leidinggevende een belangrijke rol. Want daarmee werk je elke dag samen. En als die het niet kan, help hem of haar. Heb je geen leidinggevenden in je bedrijf, doe het dan zelf. En als jij het niet kan of het moeilijk vindt, vraag er hulp bij. Maar bovenal: doe het in de eerste 6 weken.
Je mag veel meer dan je zelf denkt en er kan veel meer dan je zelf denkt. Van échte aandacht is nog nooit iemand zieker geworden. Sterker nog, ze krabbelen meestal veel sneller weer op.
Dus mijn advies (en dat wordt bevestigd door de Arbodiensten): neem de regie bij de start van het verzuim. Voordat je door de molens van de Arbowet en de Wet Verbetering Poortwachter vermalen wordt.
Wil je weten hoe je dat doet? Ik kom er graag met je over praten.
Enkele (inspiratie)bronnen:
https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-arbeidsmarkt/werkenden/ziekteverzuim
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/wet-verbetering-poortwachter
https://www.tbv-online.nl/tekort-aan-bedrijfsartsen-zorg-of-zegen/
https://www.oval.nl/nieuws/instroom-bedrijfsartsen-onvoldoende-tekort-bedrijfsartsen-houdt-aan